Ziemia krzczonowska od dziesiątków lat kwitnąca wszelką społeczną działalnością i silnie wrośnięta w aktywność kulturalną doczekała się w 1970 roku satyrycznego kabaretu na czele z autorem tekstów Józefem Małkiem oraz nauczycielką – Leokadią Ruchlicką. Pierwsze kroki kabaret stawia w Klubie „Ruch”, przybierając oficjalną nazwę „Rzep” – posiadając właściwości „przyczepliwości” za słowami J. Brzechwy: „ – Odczep się, rzepie! – A właśnie, że się nie odczepię!!!”.
Głównym autorem tekstów „Rzepa” od początku był Józef Małek z Bożego Daru – poeta, rolnik, z zawodu strażnik przemysłowy, członek Stowarzyszenia Twórców Ludowych. W latach 1949-1953 pisał przeważnie wiersze miłosne oraz satyry środowiskowe. W roku 1957 zadebiutował utworami satyrycznymi na łamach „Gromady – Rolnik Polski”. Tworzył także dla potrzeb „Wesołego autobusu”, „Kiermaszu pod kogutkiem” i kabaretu „Żądło”. Pokoleniom zostawił ogrom wierszy osobistych, okolicznościowych, patriotycznych, wojennych, pejzażowych i o treściach regionalnych. Jego fraszki, aforyzmy, przysłowia, zagadki, satyry, humoreski, kołysanki, scenariusze kabaretowe, szopki świąteczne, opowiadania i gawędy do dziś są źródłem prawdy i skarbnicą dla pasjonatów regionu krzczonowskiego.
Drugą założycielką kabaretu była Leokadia Ruchlicka – nauczycielka miejscowej szkoły, rodowita Krzczonowianka, prowadząca w tym czasie dwa zespoły teatralne. To dzięki niej kwitła działalność społeczna i artystyczna gminy. Ciesząc się dużym zaufaniem i sympatią mieszkańców, zgromadziła wokół siebie grupę młodych, pełnych zapału i energii ludzi – byli to: Barbara Czerniak, Edward Szafraniec, Kazimierz Buda, Krystyna Mysłowska i Feliks Krzyszczak. To właśnie oni postanowili wykorzystać talent Józefa Małka. Wykorzystując też swój talent reżyserski, Leokadia Ruchlicka pełniła w kabarecie jednocześnie funkcję kierownika i menadżera.
Połączone wysiłki twórców sprawiły, że choć w kabarecie zmieniali się ludzie (przez zespół przewinęło się około 50 osób) i programy, to kabaret jako taki przetrwał, nie stracił charakteru, pracował bez większych przerw i dał setki występów. Koncertował zarówno na ogólnopolskich imprezach w stolicy, jak też w zupełnie małych wioskach, gdzie nie dotarł przedtem żaden teatr, ani zawodowy, ani amatorski.
Pierwszy program kabaretu: „Wieczór z cykorią” został zaprezentowany w miejscowej szkole w lutym 1970 r. Występ przyjęto z wielką życzliwością i aprobatą. Powstawały kolejne programy znajdujące inspirację w codziennym życiu nie tylko wsi, ale też przejawach rzeczywistości społecznej i gospodarczej kraju widzianych oczami satyryka. „Omłoty”, „Kołowrotek”, „Miotła i grabie”, „Zwierciadło”, „Zielone światło dla wsi”, „Wielkie pranie” – to wszystkie programy kabaretu.
W latach 1970-1972 zespół występował dosyć często w mniejszych miejscowościach na kameralnych imprezach związanych głównie z kulturą ludową. Wiosną 1971 r. uczestniczył w Chełmie na przeglądzie zespołów ZMW później w Żukowie, Bychawie, a także na olimpiadzie rolniczej zorganizowanej przez ZMW w świetlicy Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie. W 1972 r. w lutym zespół wziął udział w akcji „Bliżej teatru” w Wojewódzkim Domu Kultury w Lublinie, gdzie zdobył wyróżnienie. W maju „Rzep” występował na seminarium dla kierowników i reżyserów nauczycielskich zespołów artystycznych w Krasnymstawie i „Roztocze–72” – ta ciekawa impreza skupiająca rzesze zainteresowanych była okazją do pokazania się zespołu szerszej publiczności w Zwierzyńcu. Także na pokazach Sceny Amatora Rybnickiego Okręgu Węglowego w Rybniku organizowanej w ramach IX Rybnickich Dni Kultury nie zabrakło „Rzepa”.
Najwyższe wyróżnienie miało miejsce w kwietniu, kiedy to „Rzep” wziął udział w Międzywojewódzkim Koncercie Kabaretów Polski Południowej w Radomiu. Zajęcie tam pierwszego miejsca, dało mu rozgłos i poszerzyło grono wielbicieli. Sukces w Radomiu przyczynił się do wprowadzenia do występów barwnego stroju krzczonowskiego. Od tego czasu członkowie kabaretu witani byli na ulicach Krzczonowa uśmiechem i pozdrowieniem „Dzień dobry „Rzepowi”!”. Zawarta w nim jest zarówno duma i uznanie dla jego działań, ale jak to bywa w przypadku – Krzczonowiaków, także odrobina drwiny spowodowanej wrodzoną zazdrością wobec wszystkich, którym „się udało”. Repertuar kabaretu godził w niektórych i uwierał bardziej od przysłowiowej szpilki. Ostry i cięty dowcip, mocno trzymający się realiów życia, właśnie jak rzep psiego ogona, jednych bawił, u innych wzbudzał podejrzenia o złośliwe atakowanie gminnych osobistości, o krytykę ówczesnych władz. Nie obyło się więc bez prób wpłynięcia na repertuar oraz straszenia rozwiązaniem samego kabaretu. Pomogła wówczas lubelska prasa i radio. Atakowane przez Małka zjawiska, często dobrze zadomowione w społecznej świadomości, odnosiły się do globalnej sytuacji w kraju.
Udane występy kabaretu były dziełem nie tylko tekstów, lecz i wykonawców. Utwory miały związek z pracą i życiem rolników, a wykonanie, wykorzystujące mimikę, gest, intonację wypowiedzi i towarzyszące melodie, tworzyły atmosferę, która emocjonalnie wzbogaca bezpośredni odbiór całości spektaklu.
Pierwszy skład kabaretu z lat 1970-72 tworzyli: Barbara Czerniak, Helena Dąbska, Zofia Rzeczycka, Anna Stachurska, Mieczysław Derczyk, Bogdan Malec, Stanisław Mączka, Edward Szafraniec oraz kabaretowa kapela – Józef Buda (skrzypce), Józef Krzysiak (skrzypce), Leon Różański (klarnet). W latach 1970-80: Janina Burył, Zofia Cioczek- Sobiech, Janina Wach, Tadeusz Burył, Edward Dąbski (główny solista i akordeonista), Maria Basiak i Katarzyna Bobel z Sobieskiej Woli, Adam Mysłowski, Henryk Sodowski, Wanda Warda, Lidia Okapa z Żukowa. Od 1980 roku inny skład: Zofia Furtak, Adam Mysłowski, Edward Dąbski, Katarzyna Bobel, Bożena Kamińska, Ewa Kamińska, Katarzyna Sagan, Maria i Tadeusz Krupa, Jadwiga Komajda, Grażyna Furgał, Danuta Wasil, Małgorzata Mełgieś, Bogdan Maj, Krzysztof Kubicki, Maria Leśko, Leszek Sosnowski, Tadeusz Sobiech, Janusz Ciuraj, Małgorzata Pawelec z Kosarzewa, z Bożego Daru: Bożena Małek (córka Józefa Małka), Maria Dąbek, Beata Małek, Marian Małek.
Ostatni skład kabaretu to: Krystyna Kowalczyk-Grzegorczyk, Krystyna Januszek, Elżbieta Łukasik, Dariusz Bobel, Stanisław Rzepecki (akordeon, w kabarecie ponad 10 lat), Tadeusz Sobiech. Regularnie współpracowali również: Monika Siemion i Ryszard Ruchlicki. „Rzep” ujął widownię przede wszystkim autentyzmem – tak 20 kwietnia 1972 r. pisał „Sztandar Młodych”: „Wszystko zostało wykonane brawurowo przez młody zespół, śpiewający i zachowujący się na estradzie z ogromną swobodą, czujący kabaretową zabawę”.
25 marca 1973 roku zespół brał udział w uroczystym koncercie w lubelskiej hali WOSiR zorganizowanym przez Wojewódzką Radę Związków Zawodowych, redakcja Sztandaru Ludu wspólnie z kuratorium lubelskiego okręgu szkolnego. W dniach 2-3 czerwca 1973 r. „Rzep” uświetniał swoimi występami Olsztyńskie Dni Folkloru. Kilka dni później od 8-10 czerwca zespół śpiewał i grał dla uczestników Ogólnopolskiego Zjazdu Etnografów w Lubelskim Domu Kultury. W tym samym roku, w czasie Zlotu Młodych Przodowników Pracy i Nauki w Krakowie gdzie zespół występował, Leokadia Ruchlicka została odznaczona złotą odznaką Janka Krasickiego. Wśród nagród i wyróżnień, które przez lata gromadził kabaret do najważniejszych należy zaliczyć: zbiorową nagrodę im. Jana Pocka, z okazji 5-lecia działalności – odznakę Zasłużony dla Lubelszczyzny przyznaną przez Wydział Kultury UW, dyplomy uznania od Ministra Kultury.
Rok 1974 „Rzep” rozpoczął udziałem w „Panoramie Województw, Lublin – Warszawa”, wielkiej imprezie artystycznej zorganizowanej na XXX-lecie PRL, by 26 stycznia w teatrze Stara Prochownia przedstawił swój repertuar. Maj i czerwiec spędził na kilkudziesięciu koncertach jakie dał na terenie dawnego województwa lubelskiego, zorganizowanych przez redakcję Sztandaru Ludu i Towarzystwa Przyjaciół Prasy, Radia i Telewizji w Lublinie. 2 czerwca wraz z zespołem „Głusk” brał udział w uroczystościach związanych ze Świętem Ludowym, Dniami Spółdzielczości w Krzczonowie i 50-leciem OSP w Żukowie. 7 czerwca śpiewał na Sympozjum Młodej Literatury w Puławach zorganizowanym przez Krajową Radę Korespondencyjnego Kursu Młodych Pisarzy, następnego dnia brał udział w „Chmielakach Krasnostawskich 74”. W tym samym miesiącu występował na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu. W dniach 30-31 lipca satyry „Rzepu” słuchali uczestnicy Zjazdu ZSL w Warszawie. 19 września „Rzep” grał w Białymstoku na Centralnej Inauguracji Roku KO. Później występował w Muzeum Etnograficznym w Toruniu, na Ogólnopolskim Zlocie Młodzieży w Koninie i wielu innych miejscowościach.
Ciekawostką w historii kabaretu był film pt.: „Rzep”, który z okazji 5-lecia kabaretu w 1975 r. zrealizowała Wytwórnia Filmów Dokumentalnych, w reżyserii Tadeusza Półki. 8 lutego redakcja „Chłopskiej Drogi” w Karczewie przyznała kabaretowi Nagrodę Artystyczną im. Jana Pocka. 14 września „Rzep” śpiewa na Dożynkach w Dziewięciołach w dawnym woj. kieleckim. W dniach 30-31 sierpnia i 1 września zespół brał udział w III Ogólnopolskich Targach Sztuki Ludowej w Krakowie, w tym czasie również uświetnia swoim udziałem uroczystości związane ze świętami ludowymi w takich miejscowościach, jak: Karczmiska, Końskowola, Nałęczów, Poniatowa.
W 1976 r. 7 lutego, zespół zaprezentował swój dorobek na Zjeździe Wojewódzkim ZSUW w Częstochowie, a później także na ogólnopolskiej akcji „Teatr 76”. 5 września śpiewał na I Wojewódzkich Igrzyskach Rekreacyjno-Sportowych pracowników resortu rolniczego, w amfiteatrze zamojskim. W 1977 r. w dniach 11-14 lutego odbywał się w Tarnogrodzie „Sejmik Wiejskich Zespołów Teatralnych” z udziałem „Rzepa”.
W 1978 r. w dniach 27-28 maja kabaret brał udział w III Ogólnopolskim Festynie Ludowo-Strażackim zorganizowanym w Kazimierzu Dolnym a później dawał przedstawienia w Piaskach k/Lublina, Łęcznej Janowcu k/Puław i Chełmie. W latach 1979-1980 zespół nadal czynnie uczestniczył w życiu kulturalnym w różnych środowiskach, m.in. w Brześciu Kujawskim z okazji finału konkursu „Złota Wiecha”, czy z okazji Ogólnopolskiego Zjazdu Twórców Ludowych w Lublinie.
Nawet stan wojenny nie przerwał działalności kabaretu. Swoje 15-lecie pracy twórczej obchodził Kabaret 15 marca w warszawskim teatrze Stara Prochownia. Obsypany tam licznymi dyplomami, listami gratulacyjnymi i kwiatami – przyjmował życzenia dalszej owocnej pracy na niwie satyry i komizmu. Zespół podsumował jubileusz fragmentami wesela krzczonowskiego, grywanego na scenie od lat 30-tych opowiadając na dwa głosy historię Krzczonowa. Rzewna pieśń sławiąca uroki tej wsi, niegdyś królewskiej, zakończyła element poważny, by znów powrócić do znajomej „nuty” kabaretowej w starych i nowych scenkach.
Z kolei z okazji 25-lecia działalności, kabaret „Rzep” gościł w Pałacu Prezydenckim w Warszawie, silnie zaznaczając swoje istnienie u ówczesnego prezydenta RP – Aleksandra Kwaśniewskiego. W swej długiej karierze kabaret znajdował współpracowników w wielu redakcjach prasowych, radiowych i telewizyjnych (m.in. redakcji „Chłopskiej Drogi”, „Nowej Wsi”, „Naszej Wsi”, „Gromady – Rolnika Polskiego”, „Gazety Rolniczej”).
Nie sposób nie docenić pani redaktor Moniki Siemion, która jako wierny przyjaciel „Rzepa”, często towarzyszyła kabaretowi w występach i pełniła również funkcje jego rzecznika. Przez cały okres działalności wierny zasadzie „że najlepsza prawda naga, co choć gorzka, lecz pomaga”.
źródło: opracowanie Małgorzaty Marcinkowskiej pt. „Rzep”