Rys. 1. Ogólne informacje o Krzczonowskim Parku Krajobrazowym, źródło: opracowanie własne, na postawie [1] i [2]
Krzczonowski Park Krajobrazowy został utworzony w dniu 26 lutego 1990 roku w celu ochrony krajobrazu, charakterystycznego dla centralnej części Wyżyny Lubelskiej. Faliste wzniesienia, głęboko wcięte doliny rzek i wąwozy erozyjne to niezwykle urodziwe krajobrazowo formy rzeźby terenu parku. Wzgórza na terenie parku zbudowane są z twardych, odpornych na erozję piaskowców krzemionkowych i wznoszą się one jako charakterystyczne ostańce.
Rys. 2. Mapa Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego; opracowanie: Krzysztof Wojciechowski
(aby powiększyć kliknij prawym przyciskiem myszy, a następnie Otwórz grafikę w nowej karcie)
Występują tu liczne i rozległe doliny denudacyjne, wąwozy lessowe oraz zgrupowanie kilkunastu ostańców denudacyjnych, wyniesionych w formie wzgórz o wysokości ok. 300 m n.p.m. Stanowią w krajobrazie wspaniały dowód przeszłości geologicznej Lubelszczyzny. Wiele z nich ma swoje nazwy np. Makowa Góra, Kobyla Góra, Gliniana Góra, Chełmiec [2]. Najwyższym wzniesieniem parku jest Boży Dar, o wysokości 306,7 m n.p.m., natomiast najlepszym punktem widokowym z którego roztacza się piękny krajobraz jest Szabałowa Góra o wysokości 285 m n.p.m.
Specyfiką Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego jest fakt, że wraz z otuliną jest najważniejszym obszarem źródliskowym na Lubelszczyźnie. Silnych źródeł jest tu aż 45, w tym kilkanaście źródlisk grupowych, skupiających od 4 do 19 wypływów. Źródła położone są głównie w dolinach rzek: Giełczwi, Radomirki i Olszanki. Są to główne cieki wodne parku, a ich doliny w dużej mierze zachowały naturalny charakter i mają dużą wartość przyrodniczą w silnie zmienionym krajobrazie rolniczym [1]. Cztery źródła w Krzczonowie, Borzęcinie, Walentynowie i Piotrkówku zostały uznane w 1996 roku za pomniki przyrody. Duża ilość i wydajność źródeł ma decydujący wpływ na czystość wód w rzekach na terenie parku. Trzy największe źródła, dwa w Stryjnie i jedno w Sobieskiej Woli mają wydajność od 50 do 120 l/s.
Rys. 3. Rzeka Giełczewka w okolicach Pilaszkowic, fot. Krzysztof Wojciechowski
Ze względu na różnorodność gleby, występuje tu duże bogactwo zespołów roślinnych. Lasy parku tworzą zasadniczo dwa kompleksy. Pierwszy z nich to Las Chmielewski z dwoma rezerwatami „Chmiel” i „Olszanka”, rozciągających się w północno-zachodniej części parku między wsiami Piotrkówek i Majdan Policki. Drugi, mniejszy, to Las Królewski (Las Królewszczyzna), podzielony na kilka mniejszych fragmentów, położonych w centralnej części parku między dolinami Radomirki i Giełczwi. W kompleksie tym utworzono rezerwat „Las Królewski”.
Rys. 4. Rezerwat „Las Królewski”, fot. Krzysztof Wojciechowski
Walory kulturowe parku to przede wszystkim zabytki architektury sakralnej i zespoły parkowo – dworskie. Zabytkowe kościoły z XVII wieku znajdują się w Krzczonowie i Częstoborowicach, natomiast w Sobieskiej Woli i Pilaszkowicach zespoły parkowo-dworskie związane z osoba króla Jana III Sobieskiego i jego żony Marysieńki. Najbardziej okazały park znajdziemy w Rybczewicach, gdzie rośnie ok. 600 drzew 16 gatunków. Wiele drzew w parkach podworskich zostało uznanych za pomniki przyrody. Ponadto warte zobaczenia są młyny wodne z początku XX w. w Krzczonowie, Wygnanowicach i Częstoborowicach wybudowane na rzekach Giełczew i Radomirka.
Rys. 5. Staw w okolicach Rybczewic, fot. Krzysztof Wojciechowski
W Krzczonowskim Parku Krajobrazowym utworzone zostały dwa obszary objęte ochroną w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Są to ostoje siedliskowe „Chmiel” (25,77 ha) oraz „Olszanka” (10,97 ha). Swoją wyjątkowość obszary te zawdzięczają stanowiskom grądu środkowoeuropejskiego i subkontynentalnego. Prawie cały obszar pokryty jest tego typu lasem, gdzie występuje wiele unikatowych okazów 200-letnich dębów szypułkowych. W Polsce znajduje się kilka bardzo starych okazów tego gatunku m.in. na terenie Olszanki. Planowane jest utworzenie trzeciego obszaru Natura 2000, częściowo położonego na terenie rezerwatu przyrody „Las Królewski”.
Przypisy:
[1] http://www.parki.lubelskie.pl/parki_krajobrazowe/krzczonowski.html
[2] broszura informacyjna „Rezerwat Las Królewski – piesza ścieżka edukacyjna”, wydana przez ROKiS w Krzczonowie