przepraszamy – strona w trakcie aktualizacji, ostatnia wersja: 14 lipca 2017, godz. 12:57
Rys. 1. Żółty szlak rowerowy „Doliną Kosarzewki”, opracowanie: Łukasz Surma na podstawie [1]
Z pod budynku Urzędu Miejskiego w Bychawie wyruszamy ul. Piłsudskiego. Ulica ta była zaprojektowana w okresie międzywojennym jako nowoczesna promenada ujęta w 5-rzędowy szpaler drzew, prowadzący ku wschodnim krańcom miasta. Do dziś znaczną część drzew usunięto na skutek ich usychania i rozbudowy kolejnych inwestycji miejskich. Po prawe stronie budynki użyteczności publicznej wzniesione w latach 1958-1976, gdy Bychawa była siedzią władz powiatowych: szpital, Bychawskie Centrum Kultury, komisariat policji. BCK oprócz domu kultury mieści Miejską Bibliotekę Publiczną, salę widowiskową oraz artystyczną kawiarnię Złota Lira.
rysunek chwilowo niedostępny
Po lewej stronie ulicy towarzyszą nam nowoczesne, eleganckie budynki Bychawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Naprzeciw BCK wznosi się obelisk ku czci Marszałka Józefa Piłsudskiego i bychawian poległych w wojnie o odrodzenie Polski w latach 1918-1920. Wzniesiony w latach 1929-1930 staraniem kombatantów, zburzony przez komunistów, odrestaurowany po odzyskaniu niepodległości w latach 1990-1995. Obecnie jest miejscem obchodów uroczystości oficjalnych w dniach świąt państwowych.
rysunek chwilowo niedostępny
Przejeżdżamy obok ul. Rataja. Tu otwiera się ładny widok na północy na okolice wzgórza. Obok Zespół Szkół im. ks. A. Kwiatkowskiego. Budynek główny wzniesiony w talach 1923-1927 wg projektu Bohdana Kelles-Krauzego, znanego architekta lubelskiego, reprezentuje okres poszukiwań polskiego stylu narodowego w architekturze. w kompleksie znajduje się hala sportowa i kryta pływalnia oraz nowoczesne boiska.
rysunek chwilowo niedostępny
Na rozwidleniu ulic Sienkiewicza i Mickiewicza skręcamy w lewo. Obok ronda drewniany krzyż w tradycji zwany listopadowym. Postawiony jako wotum z okazji odrodzenia Polski w 1918 r. Ul. Mickiewicza wzdłuż osiedla domków jednorodzinnych zjeżdżamy w dolinę Kosarzewki, a następnie na most na Kosarzewce. W głębi widoczny stopień wodny o wysokości pow. 1 m. Po lewej stronie obok szosy drewniany dom z początku XX wieku – dawna zagroda młynarska.
rysunek chwilowo niedostępny
Za mostem skręcamy z szosy w prawo w wąską ścieżkę pośród traw. Stąd konsekwentnie w górę rzeki wzdłuż jej biegu. Tuż przy szosie pozostałości młyna wybudowanego na przełomie XIX i XX wieku, istniejącego do czasów powojennych. Młyn drewniany, zaopatrzony w koło nasiębierne, należał do majątku Wola Bychawska. W związku z zadłużeniem dóbr, młyn wykupiła spółka młynarzy. Wśród zarośli widoczne są groble, misy stawów i nisze wyschniętych źródeł zasilających je niegdyś.
rysunek chwilowo niedostępny
Po prawej za rzeką widoczne są budynki Zespołu Szkół Zawodowych im. mjr. H. Dobrzańskiego – „Hubala”. Szkoła powstała na miejscu dawnego majątku Wola Bychawska. Pamiątką dawnych czasów są wyniosłe drzewa – pozostałości parku dworskiego. W latach 70-80-tych XIX wieku dzieciństwo w Woli Bychawskiej spędził Tadeusz Miciński – poeta i dramaturg okresu Młodej Polski związany z nurtem symbolizm i ekspresjonizmu.
rysunek chwilowo niedostępny
Przecinamy wąską dróżkę asfaltową, obok malowniczy mostek wsparty na stalowych dźwigarach. W głębi po lewej wśród zabudowań murowana kapliczka z figurą Matki Boskiej. Nie ma już drewnianej kuźni, która stała nieopodal. Ścieżka przechodzi w drogę gruntową, zwykle nieco błotnistą. Jedziemy pośród zabudowań wsi Wola Duża. Zabudowania wsi wznoszą się na tarasach i zboczach zielonej doliny. Brzegi rzeczki i strome zbocza porasta gęstwina drzew. Wśród zabudowań zachowane drewniane chaty.
rysunek chwilowo niedostępny
Dojeżdżam do stawu Mokre. Ta nazwa zachowała się w opracowaniach naukowych – przez mieszkańców obecnie nie używana. To chyba najbardziej urokliwe, chociaż i błotniste na całej trasie. Niewielki stawek spiętrzała popsuta już grobla zamknięta jazem do głębokości ponad 1 m. Z dna biją źródła ascensyjne (wypływające pod ciśnieniem), unoszące drobiny wapienne – dające wrażenie wrzącej wody. Liczba wpływów jest rozmaita – w zależności od obfitości wód gruntowych, czasem dochodzi do kilkunastu. Dodatkowo staw zasila krótki strumyk płynący z pobliskiego wąwozu. Naprzeciwko po drugiej stronie rzeki znajduje się ujście suchej doliny zwanej Kobyli Dół. Płynące okresowo wody opadowe i roztopowe utworzyły stożek napływowy zabagniony, porośnięty szuwarami i olszyną. Nieco na wschód silne źródła podzboczowe zasilają większy staw wykorzystywany do hodowli ryb i rekreacji.
rysunek chwilowo niedostępny
Dojeżdżamy do skrzyżowania dróg. Tzw. droga powodziowa prowadzi poza obejściami Woli Dużej do miejscowości Skawinek (dawny folwark dóbr Wola Bychawska). Początkowo asfaltowa, wspina się na południowe zbocze ku szosie Bychawa – Zielona i lokalnej kulminacji terenu. Różnica poziomów ok. 40 m na dystansie 1,2 km. Warto wspiąć się na nią dla kondycji, a jeszcze bardzie – zjechać w dół dla wspaniałych widoków. Polna droga w kierunku północno-wschodnim biegnie wzdłuż położonej na wierzchowinie wsi Olszowiec. Przy skrzyżowaniu dość ciekawy krzyż przydrożny, dzieło lokalnej metaloplastyki.
rysunek chwilowo niedostępny
Nasz szlak podąża doliną na wchód, droga polna przechodzi w szutrówkę, wyboistą i czasami podmokłą. Mijamy kolejny krzyż obok starego dębu. Nieopodal ujście suchej doliny od strony Olszowca – woda płynie tędy w okresie roztopów i po silnych opadach. Zabudowania Skawinka ciągną się wzdłuż doliny. Po północnej stronie rozrzucone po trasie, po południowej uporządkowane wzdłuż nieistniejącego gościńca. Po lewej stronie drogi na długości ok. 100 m ciągnie się niewysoka skarpa (powyżej 5 m), porośnięta bogatą rościnnością sucho- i ciepłolubną. Późną wiosną znajdziemy tu leśne poziomki. Błękitny dywan tworzą kwiaty przetacznika, dzwonków i podróżnika – cykorii, bodziszka i wyki.
rysunek chwilowo niedostępny
Na rozwidleniu dróg znajdujemy się u zbiegu doliny Kosarzewki i rzeczki przepływającej Romanowa, Lewandowszczyzny i Biesiadek. Drogi biegną w górę – skręcamy w prawo, wznosząc się na trasę, na której usytuowana jest miejscowość Kolonia Kosarzew Dolny. W widłach obu strumieni rozciąga się las, będący pozostałością dawnego kompleksu lasów łączących się z lasami krzczonowskimi. Las w typie grądu dębowo-grabowego z domieszką sosny porasta zbocze rozciągnięte dolinkami aż po wierzchowinę. Można tu jeszcze spotkać piękne okazy starych drzew.
rysunek chwilowo niedostępny
Na kolejnym rozstaju dróg skręcamy w lewo. Krótki zjazd w dolinę Kosarzewki, zakręt w prawo i dojeżdżamy do szosy asfaltowej Bychawa – Zielona. Kosarzewka jako nikły, lecz wartko płynący strumień towarzyszy nam po prawej stronie szosy. Droga w prawo odchodzi w kierunku Kosarzewa Stróży. Stąd możliwość ciekawszych wycieczek polnymi drogami w kierunku Urszulina (2,5 km) i Giełczwi (4 km); bez znaków.
rysunek chwilowo niedostępny
Szlak dalej podąża główną drogą przez Kosarzew Dolny. W centrum wsi znajduje się sklep wiejski, przystanek autobusowy. Kościół parafialny – rzymskokatolicki pw. NMP Matki Kościoła, zbudowany w latach 1982-1983 staraniem wiernych i zasługą wybitnego ks. prałata Jana Kiełbasy. Strzelistą bryłę kościoła otacza ogród w stylu śródziemnomorskim. Surowa stylistyka budowli nawiązuje do dziejów pierwszych chrześcijan. Wewnątrz Przedstawienie Matki Bożej wśród apostołów przypomina antyczną mozaikę. Na zewnątrz figura Najświętszej Marii Panny w grocie z kamienia.
rysunek chwilowo niedostępny
Nieopodal spiętrzona Kosarzewka tworzy staw rybny, a jednocześnie zbiornik retencyjny i przeciwpożarowy. Po lewej stronie drogi stoi dawny wiejski dom kultury, obecnie dom weselny Dworek Aleksander, stylizowany na budynek klasycystyczny. Nieco dalej, w głębi na pagórku znajduje się zabytkowy budynek szkoły, wybudowany w 1936 r. Budynek położony wśród starodrzewu nosi cechy stylu narodowego lat międzywojennych. Po prawej stronie drogi znajduje się remiza OSP Kosarzew z salą reprezentacyjną, pełniącą funkcję wiejskiego ośrodka kultury.
rysunek chwilowo niedostępny
Po lewej murowana kapliczka z figurką Matki Boskiej oznacza granicę wsi Kosarzew Dolny i Kosarzew Górny. Mijając kolejną przydrożną kapliczkę dojeżdżamy do skromnego ceglanego kościóka – za rzeczką po prawej. To parafia Kościoła Polskokatolickiego w Kosarzewie Górnym. Zbudowany na planie krzyża greckiego powstał w latach 80tych XX wieku. Przy kościele znajduje się niewielka plebania.
rysunek chwilowo niedostępny
Po prawej stronie znajduje się drewniana kapliczka wśród lip. Wśród zarośli budynek z murem pruskim z czerwonej cegły, prawdopodobnie dawny młyn. Wzdłuż strumienia ślady dawnych stawów, rozlewiska, liczne źródła i wypływy wody. Silne źródło dające początek Kosarzewce bije spod zbocza tuż obok drogi. Wysokość ok. 250 m n.p.m. Naprzeciwko figura Matki Boskiej. Zakręt drogi w lewo, przy nim po lewej stara drewniana kuźnia. W prawo odgałęzia się droga do Teklina i Gierniaka (po przejechaniu ok. 300 m znajduje się przydrożny bar). Szosa, a z nią szlak pnie się pod górę. Po prawej, za starą lipą o potężnym pniu znajduje się dom z ogródkiem, w którym stoją miniatury wiatraków.
rysunek chwilowo niedostępny
Dalej znajduje się punkt widokowy, z którego roztacza się rozległa panorama na pola. Różnorodność upraw tworzy bogatą kolorystykę, szczególnie w porze kwitnienia roślinności lub dojrzewania zbóż. W odległości ok. 500 m na północ kopulaste wzgórze Boży Dar, którego daleki widok towarzyszy niema na całej trasie. Dominantą krajobrazu są dwa maszty dawnych przekaźników RTV – widoczny z daleka punkt orientacyjny. Szczególnie wrażenie czynią po zmierzch, gdy oświetlają je pulsujące światła sygnalizacyjne. Różnorodność pejzażu dopełniają pokrywające wzgórza zagajniki, rozrzucone po wierzchowinie przysiółki i zagrody, linie dróg podkreślone alejami drzew.
rysunek chwilowo niedostępny
Tuż przed skrzyżowaniem po prawej stronie znajduje się ciekawa zagroda wiejska. W niej drewniane budynki gospodarcze, wznoszone w zrąb, zamknięte w czworobok. To archaiczna forma budownictwa charakterystycznego dla obszarów puszczańskich, nosząca cechy obronności. Ten typ zabudowy zwano w Polsce okólnikiem, a w Karpatach Wschodnich – grażdą. Obejście zamknięte drewnianym parkanem i wysoką bramą z zadaszeniem chroniło inwentarz przed dziką zwierzyną, a mieszkańców przed atakami rozbójniczymi. Gospodarstwo w Zielonej jest już tylko fragmentem takiej architektury.
rysunek chwilowo niedostępny
Za skrzyżowaniem na wysokości ok. 1,2 km znajdują się źródła potoku Bełza. Źródła te zasilają staw hodowlany. Obok znajduje się niewielka stadnina koni z ogrodzonymi pastwiskami. W pobliżu znajduje się murowany dom w typie dworkowym, zwany Siemionówką. Tutaj w latach międzywojennych mieszkał Mikołaj Siemion – kierownik szkoły powszechnej w Krzczonowie. Dojeżdżamy do Krzczonowa. Bełzę zasilają kolejne źródła bijące ze zboczy. Przy drodze wiele budynków o charakterze letniskowym, uwagę zwraca współczesny drewniany dworek.
rysunek chwilowo niedostępny
Krótkim podjazdem wydostajemy się na trasę doliny i jesteśmy w centrum Krzczonowa. Po lewej stronie mijamy zabudowę przemysłową i mieszkalną dawnego Państwowego Ośrodka Maszynowego. Po prawej stronie piękny, stary, piętrowy młyn, z drewnianą przybudówką, mieszczącą kiedyś motorownię.
rysunek chwilowo niedostępny
Poniżej ul. Żeromskiego znajduje się boisko sportowe, budynek Regionalnego Ośrodka Kultury i Sportu oraz pawilon handlowy. ROKiS mieści bibliotekę publiczną, izbę regionalną z bogatymi zbiorami świątecznych strojów krzczonowskich, przedmiotów codziennego użytku, pisanek, wycinanek i haftów. W hallu znajduje się galeria zasłużonych dla kultury Krzczonowa. Zwiedzanie jest możliwe w godzinach urzędowania, wstęp jest bezpłatny.
rysunek chwilowo niedostępny
Po lewej stronie znajdują się historyczne budynki, charakterystyczne dla osady: parterowe z wyżką, mansardowe dachy z naczółkami i facjatą. Dojechaliśmy do centralnego punktu miejscowości. Rondo z rozjazdami w kierunku Piask, Żółkiewki i Lublina przez Chmiel i Skrzynice.
rysunek chwilowo niedostępny
Obok przystanek autobusowy, skwerek z ławeczkami, za nim zabytkowy kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP. Po drugiej stronie ulicy znajduje się budynek szkoły-tysiąclatki: Zespół Szkolno-Przedszkolny (dawna Szkoła Podstawowa im. S. Staszica) i Gimnazjum im. M. Siemiona. Na placu przed szkołą usytuowany jest pomnik krzczonowian – członków ruchu oporu poległych podczas okupacji hitlerowskiej oraz tablica ku czci patriotów zamordowanych przez władze komunistyczne.
rysunek chwilowo niedostępny
W głębi znajduje się drewniany krzyż ze spiżową figurką Chrystusa. Naprzeciwko kościoła znajduje się drewniana kapliczka z figurką św. Jana Nepomucena. Nieco dalej ukryte wśród starych drzew budynki leśnictwa Krzczonów.
rysunek chwilowo niedostępny
źródło:
[1] http://www.bychawa.pl/images/stories/2013/przewodnik_szlak_rowerowy_dolina_kosarzewki.pdf