Majówka
Było to najstarsze nabożeństwo majowe, które odprawiano w miesiącu maju we wsiach, pod przydrożnymi krzyżami i kapliczkami. W czasie tego nabożeństwa odmawiano Litanię do Matki Bożej oraz śpiewano pieśni maryjne. Często prowadziła je najstarsza z kobiet a uczestniczyło w nich bardzo dużo ludzi. W chwili obecnej zwyczaj ten ulega zanikowi [1].
Rys. 1. rysunek chwilowo niedostępny
Wianki
W oktawę Bożego Ciała był zwyczaj, że podczas ostatniej mszy (tzw. nieszporów) dokonywano święcenia wianków. Kobiety przygotowywały wianuszki już od rana w ilości ok. 12 albo i więcej. Składały się one z ziół, kwiatów, kwiatostanów lipy, mchu itp. Łączono je razem wstążką lub sznurkiem. Po skończonej mszy ksiądz dokonywał święcenia wianków.
Rys. 2. rysunek chwilowo niedostępny
Dym ze spalonych wianków służył do okadzania chorych, wierzono tym samym w rychłe ich wyzdrowienie. W tym czasie zabierano do domu gałązki z brzozy, która była dekoracją czterech ołtarzy obok kościoła. Gałązki po przyjściu do domu zakładano na obrazy świętych, którzy mieli chronić domostwo przez uderzeniem piorunów. Zwyczaj ten przetrwał do dziś [1].
„Sobótka”
Od 24 do 29 czerwca ludność Krzczonowa urządzała „Sobótki – święto na cześć Boga Słońca i Światła”. Młodzież tańczyła wokół zapalonego ogniska z okrzykami: „Oj Łado, Kupało!” Obrzędy te zaczynano wieczorem. Młodzież zbierała się nad rzekami, palono wtedy ogniska, tańczono i śpiewano piosenki: „O Janie, Janie, Janie Zielony, padają liści na wszystkie strony o Łado!” Dziewczęta i chłopcy wyplatali wianki z kwiatów, po środku których umieszczali zapalone świeczki. Gdy wianek dziewczyny zetknął się na wodzie z wiankiem chłopca była to wróżba na rychły ich ożenek.
Rys. 3. Reprodukcja obrazu Henryka Siemiradzkiego, Noc świętojańska, 1892 r.; źródło: [
Miejsce na „Sobótkę”wybierano także pod lasem lub na tzw. „błoniu” – płaskiej, dużej płaszczyźnie, gdzie można było swobodnie tańczyć i bawić się. Ogniska palono często z gałęzi tarniny i śpiewano przy tym piosenkę: „Sobóteczka mała nocka, paliła się do północka. / Wszystka młodzież się schodziłą do północy się bawiła. / Do tego ognia, wszyscy święci zachodzili i tarninowym ogień palili„. Była też odgrywana mała sztuka teatralna: kobieta siedziała z kołowrotkiem w pobliżu ogniska i przędła. A że była zmęczona więc zasypiała przy tej pracy. A wtedy kobiety i dziewczęta jej śpiewały: „Nie dżym dżymko pod kądzielą / Bo się z ciebie ludzie śmieją. / Dżymka na to nie zważała / Jeszcze lepi zadżymała!„. Wtedy kobieta udawała, że rzeczywiście usnęła przewracając się na ziemię, co wywoływało dużo śmiechu u zebranych. Ten zwyczaj nie przetrwał [1].
Tabaka
W Krzczonowie do końca XIX wieku był zwyczaj „zażywania tabaki”. Gospodarze w czasie wolnym od pracy schodzili się po domach na pogawędkę „zażywając” przy tym tabakę, a idąc mawiali: „idę na tabakę„. Wchodząc zaś do izby mówili: „Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus” – witając się z gospodarzem, który częstował tabaką podając tabakierkę, a gdy jej nie posiadał to jego częstowano.
Rys. 4. Tabakierka, źródło: [3]
Osoba poczęstowana mówiła „Bóg zapłać„. Tabakę przechowywano w szczelnej tabakierce i kupowano w sklepie. Miarą małej porcji był tzw. „ołówek”. Prawdopodobnie zwyczaj ten wzięto od Niemców i Francuzów ok. 1620 r. (Tabaka – specjalnie rozdrobnione liście tytoniu) [1].
Matki Boskiej Zielnej
Wniebowzięcie Marii Panny – 15 sierpnia. W dniu tym święcono w kościele polne kwiaty, zioła, zboża, len, proso, a także warzywa. Ziarno z poświęconych zbóż dodawano do zboża siewnego, a zioła wykorzystywano do leczenia przeziębień i bólu żołądka. Wierzono również, że chronią ludzi przed czarami i urokami [1].
Rys. 5. Bukiety z tzw. pierwocin roślin, źródło: [4]
Zioła te wkładano również zmarłym do trumny. Poświęcone makówki z makiem miały zapobiegać suszy w polu. Jabłka zaś symbolizować miały hojność Matki Boskiej, która je rozdawała. W Krzczonowie 15 sierpnia jest dniem odpustu parafialnego z uroczystą procesją, obowiązkowo w strojach krzczonowskich [1].
Przypisy:
[1] Krzczonowski Gościniec, Nr 1/2006 r., str. 25
[2] https://pl.wikipedia.org/wiki/Noc_Kupa%C5%82y
[3] http://www.sellingantiques.co.uk/photosnew/dealer_vintagesea/dealer_vintagesea_full_1337281167758-7828317573.jpg
[4] https://www.facebook.com/Krzczonów-wieś-królewska-ocalić-od-zapomnienia