Krzczonowski Park Krajobrazowy poza walorami krajobrazowymi i przyrodniczymi może pochwalić się też szczególną atrakcją hydrologiczną – jest najważniejszym obszarem źródliskowym na Lubelszczyźnie. Obszar źródliskowy to teren na którym wody podziemne wydostają się powierzchnię np. w postaci źródeł czyli naturalnych, samoczynnych i skoncentrowanych wypływów.
Rys. 1. Rozmieszenie i wydajność źródeł w w dorzeczu Giełczwi; opracowanie: Krzysztof Wojciechowski
na podstawie: Michalczyk Z. (red.), 2001, Źródła Wyżyny Lubelskiej i Roztocza, Wydawnictwo UMCS, Lublin
Na obszarze parku i jego otuliny zinwentaryzowano 45 źródeł, w tym kilkanaście źródlisk czyli źródeł grupowych, skupiających od 4 do 19 wypływów. To największe zagęszczenie źródeł w regionie. Źródła należące do naturalnych elementów krajobrazu, są ważnym elementem środowiska geograficznego, zwiększają jego różnorodność i stanowić mogą siedliska dla specyficznych zwierząt i roślin.
Rys. 1. Źródło w Krzczonowie Trzecim, fot. Łukasz Surma
Najwięcej źródeł w Krzczonowskim Parku Krajobrazowym znajduje się w miejscach, gdzie spotykają się zbocza i dna dolin. Niektóre źródła występują jednak na pewnej wysokości nad dnem samej doliny i sprawiają wrażenie niejako „zawieszonych”. Te źródła należą do najwydajniejszych, potrafią wyprowadzać nawet od 50 do 120 litrów wody na sekundę.
Rys. 2. Źródło w Walentynowie, fot. Krzysztof Wojciechowski
Takie źródła napotkamy w dolinie rzeki Giełczwi m.in. dwa w Stryjnie i jedno w Sobieskiej Woli Drugiej. Najczęściej jednak wydajność źródeł podzboczowych jest mniejsza i przyjmuje wartość od 2 do 10 litrów na sekundę. W tej grupie znajdują się wszystkie źródła, dające początek rzekom i licznym strumieniom. Jedno z nich o wydajności 3 l/s daję początek rzece Olszance.
Rys. 3. Źródło w okolicach Olszanki, fot. Krzysztof Wojciechowski
Rys. 4. Źródło Czerniejówki koło Piotrkowa Pierwszego, fot. Krzysztof Wojciechowski
Woda ze źródeł w Krzczonowskim Parku Krajobrazowym wydobywa się ze szczelin lub z rumoszu skalnego. Te pierwsze są szczególnie interesujące i stanowią dużą atrakcję krajobrazową – woda wypływa z nich bowiem malowniczo z widocznych, niekiedy silnie rozwartych szczelin skalnych. Źródła tego typu występują m.in. w Krzczonowie, Bazarze czy Pilaszkowicach.
Rys. 5. Źródło rzeki Bełzy, fot. Krzysztof Wojciechowski
Poza źródłami wyprowadzającymi strumienie w Krzczonowskim Parku Krajobrazowym możemy natknąć się także na źródła na międzyrzeczach, czyli występujących z dala od rzek i dolin rzecznych. Wypływająca z nich woda tworzy zwykle niewielki strumyk, który zanika na pewnej odległości od poboru wody.
Rys. 6. Rzeka Bełza w okolicach Krzczonowa, fot. Krzysztof Wojciechowski
Innym typem źródeł są źródła pulsujące. Znajdują się z reguły w korycie płynącej rzeki, a woda wydobywa się niewielkimi fontannami z drobnych szczelin na dnie. Źródła takie napotkamy zarówno na Giełczwi jak i na Olszance. Niegdyś źródła były intensywnie wykorzystane do poboru wody. Część z nich wykorzystywana jest także obecnie jako pewny i stały dostawa, świeżej i czystej wody. Niektóre ze źródeł objęte są ochroną indywidualną jako Pomniki Przyrody Nieożywionej.
Źródło: Michała Zielińskiego (Zespół Lubelskich Parków Krajobrazowych), tekst Źródła i źródliska w Krzczonowskim Parku Krajobrazowym